26/9/2023 شەرقىي تۈركىستان مىللىي ئىتتىپاقلىق كېڭىشى ئاخىرلاشتى
كۈندىلىك مۇھىم خەۋەرلەر ئىلھام توختىننىڭ مۇددەتسىز قاماق جازاسىغا مەھكۇم قىلىنغانلىقىنىڭ توققۇز يىللىقىدا چاقىرىق ئۇيغۇر ئىقتىساد پروفېسسورى ۋە كىشىلىك ھوقۇق تەشەببۇسچىسى ئىلھام توختىنىڭ تۈرمىگە تاشلانغانلىقىنىڭ 9 يىللىقىدا، ئۇيغۇرلار ئىلھام توختىنى ئۇنتۇپ قالمىدى. ئۇيغۇر ئاممىۋى تەشكىلاتلىرى بايانات ئىلان قىلىپ، ئىلھام توختىنىڭ داۋاملىق تۇتۇپ تۇرۇلۇشىنى قاتتىق ئەيىبلىدى ۋە بارلىق ئۇيغۇر ۋىجدان مەھبۇسلىرىنىڭ دەرھال قويۇپ بېرىلىشىنى تەلەپ قىلدى. ئىلھام توختى خىتايدا مىللەتلەر ئارىسىدىكى تىنچ مىللىي ئىناقلىقنى كۈچلۈك قوللىغۇچى ئىدى. 2014-يىلى 9-ئاينىڭ 23-كۈنى، ئۇ بۆلگۈنچىلىك جىنايىتى بىلەن ئەيىبلىنىپ مۇددەتسىز قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنغان. ئۇنىڭ بۆلگۈنچىلىكنى تۈگىتىش ۋە چۈشىنىشنى ئىلگىرى سۈرۈشتىكى جاسارەتلىك تىرىشچانلىقى باستۇرۇشقا ئۇچرىدى. بۇنىڭدىن باشقا، ئىلھام توختى گۇرۇپپىسى 23-سېنتەبىر ئۇيغۇر ئاكادېمىك ئىلھام توختىنىڭ خىتاي ھاكىمىيىتى تەرىپىدىن مۇددەتسىز قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنغانلىقىنىڭ 9 يىللىقىدا «ئۇيغۇر ئاكادېمىك ھاياتمۇ؟» تېمىسىدا توردا سۆھبەت يىغىنى ئۇيۇشتۇردى. خىتاينىڭ ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقىنى يوشۇرۇش تەشۋىقاتىدىن ئاگاھ بولۇش لازىم ياۋروپا تاشقى ھەرىكەت مۇلازىمەت مەركىزىنىڭ كۆپ تەرەپلىك ئىشلارغا مەسئۇل باش دىرېكتورى بېلېن مارتىنېز كاربونېل خىتاينىڭ ئۇيغۇر خەلقى ۋە باشقا تۈرك ئاز سانلىق مىللەتلەرگە قىلغان زۇلۇمىنى يوشۇرۇش ئۈچۈن كۆرسەتكەن تىرىشچانلىقىغا ئالدىنىپ قېلىشتىن ئاگاھلاندۇردى. مارتىنېز كاربونېل ئالدىنقى ھەپتە نيۇ-يوركتا بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى (ب د ت) ئومۇمىي مەجلىسىنىڭ يانداش پائالىيىتى سۈپىتىدە ئۆتكۈزۈلگەن ئاتلانتىك ئوكيان كېڭىشى مۇنازىرىسىدە، خىتاي رايوندا «تېخىمۇ ئىنچىكە، بەلكىم كۆرۈنمەيدىغان بېسىم ۋە كونترول ۋاسىتىلىرىنى» ئىشلىتىشكە بۇرۇلۇشنىڭ بىر قىسمى سۈپىتىدە ئىقتىسادىي تەرەققىيات ۋە ساياھەتچىلىكنى ئىلگىرى سۈرىدىغانلىقىنى تەشۋىق قىلىۋاتقان بولۇشى مۇمكىن، دېدى. شەرقىي تۈركىستان مىللىي ئىتتىپاقلىق كېڭىشى ئاخىرلاشتى ئىستانبۇلدا ئۆتكۈزۈلگەن 6-نۆۋەتلىك شەرقىي تۈركىستان مىللىي ئىتتىپاقلىق كېڭىشى دۇنيانىڭ ھەرقايسى دۆلەتلىرىدىن كەلگەن شەرقىي تۈركىستان تەشكىلات رەھبەرلىرى، تۈركىيە ۋە چەتئەللەردىن كەلگەن سىياسىئونلار ، پارلامېنت ئەزالىرى ۋە تەشكىلات ۋەكىللىرىنىڭ ئىشتىراك قىلىشى بىلەن 3 كۈن مەركەزلىك كېڭىشىش، مۇزاكىرە ۋە سۆھبەت يىغىنىدىن كېيىن مۇۋەپپەقىيەت بىلەن ئاخىرلاشتى. خىتاينىڭ ئۆي-مۈلۈك كەسپىنىڭ ئەسلىگە كېلىش ئۈچۈن نەچچە يىل ۋاقىت كېتىشى مۇمكىن خىتاي ئىقتىسادشۇناسى خاۋ خوڭنىڭ ئېيتىشىچە، خىتاينىڭ شەھەرلىشىش ھەرىكىتى تۇرغۇنلۇق ھالىتىگە كىرگەن بولۇپ، شەھەرگە كۆچۈشىنى توختىتىش ئاللىبۇرۇن مەسىلە كۆرۈلگەن ئۆي-مۈلۈك كەسپىگە تېخىمۇ زىيان ئېلىپ كېلىشى مۇمكىن ئىكەن. Grow Investment نىڭ باش ئىقتىسادشۇناسى خاۋ خوڭ مۇنداق دېدى: «ئۆي-مۈلۈك كەسپىنى ئوڭشاش بىر قانچە يىل، ھەتتا ئون يىل ۋاقىت سەرپ قىلىدىغان ۋەزىپە بولۇشى مۇمكىن. بىز بەك كۆپ ئۆي سېلىۋەتتۇق». خوڭ يەنە مۇنداق دېدى: «بۇنىڭدىن باشقا، يېقىنقى 10 يىلدا خىتاينىڭ شەھەرلىشىش مۇساپىسى ناھايىتى تېز ئىلگىرىلىدى. خىتاينىڭ تالاش-تارتىشتىكى سۇغا قويغان توساق تورى ئېلىۋېتىلدى فىلىپپىن دېڭىز قىرغىقى مۇھاپىزەت ئەترىتىنىڭ ئەمەلدارلىرى خىتاينىڭ جەنۇبىي دېڭىزنىڭ تالاش-تارتىشتىكى سۇلىرىغا قويغان توساق تورىنىڭ خەتەرلىك ئىكەنلىكى ۋە بېلىق تۇتۇشقا توسقۇنلۇق قىلغانلىقى ئۈچۈن كېسىۋېتىلگەنلىكىنى ئېلان قىلدى. فىلىپپىن دېڭىز قىرغىقى مۇھاپىزەت ئەترىتى يەنە خىتاي قويغان تورلارنىڭ يول باشلاش خەۋىپىگە دۇچ كېلىدىغانلىقىنى ۋە خەلقئارا قانۇنغا ئوچۇق-ئاشكارە خىلاپلىق قىلغانلىقىنى تەكىتلىدى. باياناتتا يەنە تورلارنىڭ فىلىپپىنلىق بېلىقچىلارنىڭ بېلىق تۇتۇش ۋە تىرىكچىلىك پائالىيەتلىرىنى ئېلىپ بېرىشىنى توسىدىغانلىقى، 2016-يىلدىكى كېسىم قارارىنىڭ بۇ رايوننىڭ فىلىپپىنلىق بېلىقچىلارنىڭ ئەنئەنىۋى بېلىقچىلىق رايونى ئىكەنلىكى ئىسپاتلانغانلىقى ئوتتۇرىغا قويۇلغان. ئامېرىكا ئارمىيەنى زامانىۋىلاشتۇرۇش ئۈچۈن پولشاغا ئىككى مىليارد دوللار قەرز بېرىدۇ ئامېرىكا تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىكى يازما باياناتىدا، ئامېرىكا بىلەن پولشا ئوتتۇرىسىدا 2 مىليارد دوللارلىق FMF بىۋاسىتە قەرز كېلىشىمىنىڭ ئىمزالانغانلىقى ئوتتۇرىغا قويۇلدى. باياناتتا ئامېرىكىنىڭ «سادىق ئىتتىپاقدىشى» پولشانىڭ بىخەتەرلىكىنىڭ شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتىنىڭ شەرقىي تەرىپىنى كوللېكتىپ قوغداشتا ئىنتايىن مۇھىم ئىكەنلىكى ئەسكەرتىلدى، ھەمدە خەلقئارا ياردەمنىڭ ئۇكرائىناغا يەتكۈزۈلۈشىدە مۇھىم رول ئوينىغان پولشانىڭ بىخەتەرلىكىنى كۈچەيتىشتىكى ئىرادىسى تەكىتلەندى. #haber #gündem #Turkey #news #uygur #uyghur #xerkiturkistan #sherkiturkistan #turkistan #turk #uygurturk #uyghurhewer #hewer #hawar #uygurhewer #уйғур #uyghursot #sot #uyghurtribunal #londonsot #refkatuyghur#haber #gündem #Turkey #news #uygur #uyghur #xerkiturkistan #sherkiturkistan #turkistan #turk #uygurturk #uyghurhewer #hewer #hawar #uygurhewer #уйғур #uyghursot #sot #uyghurtribunal #londonsot #refkatuyghur